Als literair vertaler creëer je voor een deel je eigen werk, door verhalen of gedichten te vertalen die je mooi vindt en die bijvoorbeeld naar redacties van literaire tijdschriften te sturen. Soms loopt het op niets uit en krijg je een beleefde afwijzing, en soms vindt de redactie je werk mooi!

Maar wat moet je ze dan sturen? Hoe kun je die redacteuren gelukkig maken? Die vraag houdt mij natuurlijk bezig, want ik zie die tijdschriften als een soort springplank, een manier om naam te maken en dus uiteindelijk meer opdrachten te krijgen. Je kunt natuurlijk geen vertaling van een wereldberoemd verhaal opsturen. Hemingway of Fitzgerald, dat kent iedereen al en bovendien kan zoiets nogal kostbaar zijn vanwege de auteursrechten. Dus, wat doe je dan? Dan ga je graven, ga je op zoek naar nieuwe literatuur die niemand kent, of naar goede oude literatuur die iedereen alweer vergeten is. Dat speuren, in de collectie van de Leidse Universiteitsbibliotheek (UB), mijn eigen boekenkast en op websites als die van de Poetry Foundation, daar houd ik van – ik heb mezelf immers niet voor niets omgedoopt tot ‘literair avonturier.’

Vaak genoeg vraag ik iets op bij de UB en blijk ik er helemaal niets aan te vinden. Vooral met poëzie is dat geregeld het geval. Maar soms vind ik iets waar ik echt heel blij van word. Afgelopen december, toen Donald Trump net tot president van de V.S. verkozen was en iedereen zijn hart vasthield, besloot ik me eindelijk eens wat te verdiepen in het werk van Lawrence Ferlinghetti.

De naam van deze Amerikaanse dichter, schrijver, kunstenaar en activist kende ik uit boeken van en over de Beats, maar ik had nog niet echt iets van hem gelezen.  Voor de leken: de Beats ofwel de Beat Generation waren een groep Amerikaanse schrijvers die actief waren in de jaren ’50 en ’60. De bekendste schrijvers van deze literaire stroming waren Jack Kerouac (On the Road (1957)), William S. Burroughs (Junky, Queer, Naked Lunch) en Allen Ginsberg (het lange gedicht Howl). Ze gingen dwars tegen de sociale conventies van de enigszins truttige jaren ’50 in, waren openlijk homoseksueel terwijl dit op dat moment nog strafbaar was (vooral Ginsberg), experimenteerden naar hartenlust met allerlei drugs en verdiepten zich in zaken als boeddhisme en nieuwe literaire technieken. Kerouac wilde schrijven zoals jazzmusici improviseerden, spontaan en ritmisch, en Burroughs ontwikkelde zijn eigen ‘cut-up’ methode. Beat poëzie is veelal vrij van vorm, sterk ritmisch, associatief en spreektalig, waardoor het relatief toegankelijke poëzie is – zeker vergeleken met het werk van beroemde dichters van een generatie eerder, zoals bijvoorbeeld T.S. Eliot.

In 1953 opende Ferlinghetti in San Francisco een onafhankelijke boekhandel: de City Lights Bookstore. In 1955 begon Ferlinghetti ook met het uitgeven van boeken, namelijk de ‘Pocket Poet Series‘, kleine pockets met werk van Amerikaanse dichters. Deel 1 uit de reeks was ‘Pictures of the Gone World’ van Ferlinghetti zelf. Deel 4, ‘Howl and Other Poems’ van Allen Ginsberg, leverde hem een rechtszaak op, want het werk zou obsceen zijn. Hierdoor werden Ginsberg, Ferlinghetti en City Lights in één klap beroemd en werd de boekhandel een trefpunt voor alles wat links en anti-autoritair was.

Maar goed. Terug naar Trump. Bladerend door ‘These Are My Rivers – Collected Poems 1953-1999‘ kwam ik al snel tot de conclusie dat Ferlinghetti behoorlijk politiek geëngageerd moest zijn geweest. En toen ik erachter kwam dat de beste man nog steeds in leven is, vroeg ik me natuurlijk meteen af wat Ferlinghetti wel niet van Trump moest denken. Op de website van de Poetry Foundation was ik zijn gedicht ‘I am Waiting’ uit 1956 al op het spoor gekomen. Het is een lang gedicht met allerlei verwijzingen allerlei Amerikaanse dingen, met een duidelijk cadans en met veel herhaling, waaronder het steeds terugkerende ‘I am waiting’. De spreker van het gedicht wacht op allerlei onmogelijke dingen:

and embrace

Daar kun je natuurlijk lang op wachten! Ook wacht de spreker van het gedicht op de wedergeboorte van verwondering (“a rebirth of wonder”) in Amerika, die zich in zekere zin voordeed tijdens de roerige jaren ’60. Ik lees het gedicht als tegelijkertijd cynisch, hoopvol en humoristisch. Ik vond het mooi en interessant en dus heb ik het vertaald. Het is echter ook een erg lang gedicht. Daarom kwam dit gedicht misschien niet in Revisor te staan en besteed ik er hier wat aandacht aan.

Bladerend door ‘These are my Rivers’ ontdekte ik naast ‘I am Waiting’ nog meer prachtige gedichten. Uiteindelijk besloot ik ook ‘The Rebels’ en ‘Two Scavengers on a Truck, Two Beautiful People in a Mercedes’ te vertalen. In ‘The Rebels’ worden vallende en uitgedoofde sterren in de sterrenhemel vergeleken met rebellen en oude heersers en ontstaat een beeld van (politieke) onrust. Maar toch blijft alles in het gedicht, zowel op aarde als in de ruimte, bij elkaar, in evenwicht. In deze roerige tijden, waarin je bij ‘rebellen’ al snel aan IS denkt, vind ik dat een geruststellend idee.

Het andere gedicht beschrijft een moment waarop twee vuilnismannen op een vuilniswagen en een jong koppel in een open Mercedes allebei stilstaan voor een stoplicht. Zolang het stoplicht op rood staat zijn deze vier mensen voor heel even met elkaar verbonden en is er van de kloof die er normaliter bestaat tussen goed geklede, hoogopgeleide mensen met een mooie auto en vieze laagopgeleide vuilnismannen op een stinkende vuilniswagen even geen sprake. Ook dat vind ik een mooi idee, want die kloof, daar maak ik me wel eens zorgen om.

Mijn vertalingen van deze drie gedichten heb ik naar een paar redacties gestuurd. Een paar maanden later bleek de redactie van de Revisor enthousiast over mijn werk! Redacteur Bernke Klein-Zandvoort, zelf ook dichter, heeft erg goed meegekeken en me geholpen om de Nederlandse versies van de gedichten nòg mooier te maken. En nu kan iedereen deze nieuwe oude gedichten van Ferlinghetti dus in het Nederlands lezen en zal deze Revisor, nummer 16, uiteindelijk ook weer in de UB terechtkomen.