In maart, een tijdje geleden al weer, moest ik voor een workshop toneelvertalen van de VertalersVakschool een gedeelte van een toneelstuk vertalen. En dat was niet zomaar een toneelstuk, nee, het was meteen iets van Shakespeare! De proloog van Henry V om precies te zijn. We moesten twee versies maken: één klassieke versie waarbij we zo dicht mogelijk bij het origineel bleven en één moderne versie, al dan niet geïnspireerd door Tom Lanoye’s moderne vertaling van Hamlet, Hamlet versus Hamlet. Een link met extra informatie en onder andere Lanoye’s vertaling van ‘To be or not to be […]’ vindt je hier. 

De klassieke versie was een hels karwei. Allereerst valt het natuurlijk niet mee om exact te begrijpen wat er nu precies staat. De tekst van de proloog werd ruim vier eeuwen geleden door William Shakespeare geschreven. Het is een kunststuk. En zo’n prachtig stukje tekst wil je als vertaler natuurlijk graag eer aan doen. Maar dat valt niet mee. Je moet dan namelijk in het Nederlands iets schrijven wat qua niveau vergelijkbaar is met Shakespeare’s tekst – tenzij je net zo’n taalkunstenaar als Shakespeare bent is dat bijna onmogelijk. Bovendien is het geen dialoog maar een plechtige monoloog, de inleiding van het stuk. Toneelteksten moeten er in één keer staan – iets nog een keer teruglezen is er niet bij. Tot slot moet je, als je het helemaal goed wilt doen, de hele proloog in jambische pentameters vertalen (per regel 5 keer ‘paDAM’). Dat is nogal lastig, omdat dit metrum best goed bij de Engelse taal past, maar minder goed bij het Nederlands. Over mijn uiteindelijke klassieke versie ben ik niet erg tevreden, dus ik zal de lezer dat gedrocht maar besparen.

Met de moderne versie, echter, was ik wel tevreden. Ik heb, zoals waarschijnlijk wel uit zal vertaling blijken, veel plezier beleefd aan het maken van deze versie. Het belangrijkst was voor mij dat de vertaling goed moest lopen, lekker moest bekken. Voor deze moderne versie heb ik me laten inspireren door rap en straat- en jongerentaal. Tijdens de workshop moest een andere cursiste mijn tekst voordragen, voor een klas vol toekomstig literair vertalers (niet het makkelijkste publiek). Van tevoren heb ik haar instructies gegeven, zodat mijn straatschoffie versie van de proloog goed uit de verf zou komen en vol overtuiging voorgedragen zou worden. En dat lukte!

Moderne versie proloog Henry V

1. Yo! geef me goddelijk vuur
2. geef me inspiratie zo hemels,
3. een koninklijke podium, acterende prinsen,
4. en Wim en Maxi, om te komen watchen.
5. Dan komt m’n boy Harry doen alsof
6. ‘ie Mars is; komen rampen bij bij ‘m grommen,
7. als moeilijk boze honden. Sorry mensen,
8. voor dit stelletje malloten, die hier
9. op deze stage zo’n groots verhaal
10. komen verkloten: passen die Franse vlaktes
11. ever in deze aktes? Of moeten we soms
12. die enge Agincourtse helmenkoppen
13. ook in deze houten keet gaan proppen?
14. Maar je weet toch, zelfs een zwakke stakker
15. Kan op toneel toch fucking alles!
16. Laat daarom ons, rappers van de grote King,
17. op de kracht van jouw fantasie vertrouwen.
18. Stel je voor swa, tussen deze muren
19.  zo high en naast elkaar,
20. twee machtige monarchieën
21.  maar met een freaky zee ertussen.
22. Dus neger die imperfecties, swa –
23. deel één man door duizend
24. en je hebt een fokking leger;
25. Zeggen wij ‘paarden,’ denk dan
26. hoeven op een zachte aarde;
27. Want jullie brein geeft koningen swag
28. In andere tijden, verre landen,
29. en weet al hun successen in no time
30.  één voor één te showen: en daarom dus
31. het Koor hier; please please luister,
32.  en wees lief, aardig en rechtvaardig,
33. als jullie kijken naar ons stuk.