Een paar weken terug gebeurde er iets heel leuks: een meneer sprak mijn voicemail in, met de vraag of ik zijn gedicht wilde vertalen. Hij had me gevonden op internet (yes!) en was op zoek naar een vertaler met gevoel voor poëzie. Regelmatig stuurt hij zijn vrienden en kennissen voor Kerstmis een kaart met daarop iets dat hij gemaakt heeft. En als dat een gedicht is, laat hij dat voor zijn buitenlandse vrienden vertalen. Andere jaren liet hij dat doen door vertalers die eigenlijk niet gericht waren op het vertalen van poëzie. Dit jaar heeft hij het anders aangepakt en is hij op zoek gegaan naar iemand met affiniteit met poëzie – en kwam toen bij mij uit!

De auteur van het gedicht is Ignace Schretlen,  schrijver en beeldend kunstenaar en vroeger huisarts van beroep. Toen ik de opdracht al geaccepteerd had en voor de zekerheid even zijn naam intikte in Google, kwam ik er pas achter dat hij al enkele dichtbundels, publicaties en tentoonstellingen op zijn naam heeft staan en dat hij het over het geheel gesproken een interessante en getalenteerde man moest zijn. Dit was dus niet zomaar een grappig rijmpje!

Het gedicht dat ik voor meneer Schretlen vertaald heb is geschreven voor zijn dochter, die nu al een tijd elders woont en studeert, maar wier geboorte lang op zich liet wachten. Het gedicht gaat over geboorte, taal, liefde, ouder worden en de dood. Meer wil ik eigenlijk niet verklappen.

Mijn vertaling:

I taught you to speak in cradle and crib

but your name itself was my prettiest gift

 

no empty room was better taken care of

its rusty spots cleansed again and again

 

entering so gently, whispering as once

ever the same name, but never repeated

 

as if born from the rustle of leaves on a tree

its sense obscure but its tone understood

 

and now my language is a mere foreword

to all I would say – but do listen to its richness

 

I’ve never left you untended, but my stone-old

skin is crumbling down and far away you glow

 

as I taught you, while my sun slowly sets;

close but the shutters once I have faded.

Het was tegelijkertijd een ontzettend fijne uitdaging en een hele worsteling om dit prachtige gedicht te  vertalen. Toen ik ermee bezig was, kon het me absoluut niet schelen hoe lang ik erover deed, ik ging er helemaal in op. Wellicht een teken dat ik dit soort opdrachten vaker moet doen.

De vertaling hierboven is de tweede versie. In  de eerste versie had ik me te veel op de vorm van het gedicht gericht, waardoor er delen van de boodschap verloren waren gegaan – de aloude strijd tussen vorm en functie. Ook was mijn eerste versie in het Engels een stuk compacter dan het origineel. Mijn eigen gedichten (die ik vrijwel nooit deel, met uitzondering van ‘England‘) zijn ook altijd vrij compact en waarschijnlijk wilde ik van de vertaling dus te veel mijn eigen gedicht maken.

Met behulp van het commentaar van meneer Schretlen ben ik het gedicht toen opnieuw te lijf gegaan, met als resultaat een vertaling waar we allebei tevreden mee zijn. Het vertalen van een gedicht is niet eenvoudig en er zal altijd wat van het origineel verloren gaan, daar valt bijna niet aan te ontkomen.  Maar ik geloof dat ik de beelden en de boodschap van het origineel in ieder geval recht heb gedaan.

Hieronder het oorspronkelijke gedicht, in het Nederlands:

Van wiegelied tot buggytaal leerde ik je spreken maar

’t mooiste woord wat ik je gaf is wel jouw naam geweest

 

geen lege kamer werd zo met zorg omringd en onderhouden

keer op keer van roestplekken ontdaan en telkens weer

 

zo behoedzaam betreden als ooit fluisterend de eerste maal

geen woord sprak ik zo vaak uit zonder te herhalen

 

taal reikt niet verder dan het voorwoord van hetgeen ik je

te zeggen heb maar luister naar de rijkdom van haar klanken

 

zo moet ook ooit jouw naam geboren zijn, als geritsel

in een boom dat niet verstaan maar wel begrepen wordt

 

nooit liet ik je onbeheerd maar nu de avond valt

lost mijn verweerde huid van steen zich langzaam op

 

kijk vanuit de verte hoe ik jou stralen laat, sluit niet

eerder de luiken dan eer ’t licht helemaal is gedoofd.

Alle rechten van dit gedicht zijn voorbehouden aan Ignace Schretlen. Illustratie in header: ‘Rode Boom’ (1908) van Piet Mondriaan.